Ginagamit ang husay ng bakuna para iulat kung gaano kahusay ang isang bakuna sa pagpigil sa isang partikular na sakit sa mga kontroladong sitwasyon sa pananaliksik. Ginagamit ang husay ng bakuna para ipaalam kung gaano kahusay ang bakuna sa pagpigil sa virus sa grupong nakatanggap ng bakuna sa pananaliksik, kumpara sa grupo ng mga kalahok na hindi nakatanggap sa pinag-aaralang bakuna. Halimbawa, kung bibigyan ang 100 kalahok sa pag-aaral ng pinag-aaralang bakuna na may 90% husay, 90 pasyente ang hindi mahahawahan ng sakit at 10 ang mahahawahan ng sakit. Ang minimum na target ng United States Food and Drug Administration (US FDA) ay 50% husay. Walang bakuna ang may 100% husay.

A hypothesis is an idea or prediction based on known facts or observations. Once a hypothesis has been made, it is then further tested using scientific processes to determine if the idea is correct, partially correct, or incorrect in the given situation. A hypothesis may also be described as an educated guess, proposition, prediction, or tentative explanation.

Tumutukoy ang “hypothesis” sa isang ideya o hula na batay sa natukoy nang impormasyon o mga obserbasyon. Kapag mayroon nang hypothesis, higit itong sinusuri gamit ang mga siyentipikong proseso para malaman kung tama, bahagyang tama, o mali sa partikular na sitwasyon ang ideya. Maaari ding ilarawan ang hypothesis bilang may batayang palagay, panukala, hula, o hindi kumpirmadong paliwanag.

Kapag naaprubahan pagkatapos ng pagsubok sa hayop o pananaliksik bago ang klinikal na pagsubok, papasok ang mga bagong bakuna at gamot sa yugto-yugtong pagsubok, na magsisimula sa Ika-1 Yugto na Pagsubok. May mga ipinapatupad na alituntunin ang US Food and Drug Administration para matiyak ang kaligtasan ng mga volunteer sa pagsubok. Sa Ika-1 Yugto na Pagsubok unang beses na susubukan ang bagong gamot o bakuna sa mga tao at kabibilangan ito ng 20 hanggang 100 malusog na volunteer. Aalamin dito kung ligtas ang bakuna o gamot, kung tumatalab ito, kung may anumang malubhang side effect, at kung may kinalaman ang dosis sa mga side effect.

Kapag pumasa sa Ika-1 Yugto at puwede nang magpatuloy sa Ika-2 Yugto ang bakuna o gamot, mangangalap ng ilan daang volunteer para maging bahagi ng pagsubok. Aalamin sa Ika-2 Yugto na Pagsubok kung ano ang mga pinakakaraniwang panandaliang side effect at kung paano rumeresponde ang mga volunteer sa gamot o bakuna. Kapag bakuna, sa Ika-2 Yugto na Pagsubok, partikular na susuriin ng mga mananaliksik kung paano rumeresponde sa sinusubukang bakuna ang immune system.

Kapag pumasa sa Ika-2 Yugto at puwede nang magpatuloy sa Ika-3 Yugto ang bakuna o gamot, mangangalap ng daan-daan o libo-libong volunteer para maging bahagi ng pagsubok. Uunawain sa Ika-3 Yugto na Pagsubok kung ano ang nangyayari sa mga taong nakakatanggap ng gamot o bakuna kumpara sa mga taong hindi nakakatanggap nito. Susuriin din ng mga mananaliksik kung ligtas ang gamot o bakuna, kung tumatalab ito (kung mabisa ito), at kung ano ang mga pinakakaraniwang side effect. Pagkatapos ng Ika-3 Yugto na Pagsubok, maaaring humiling ng pag-apruba sa pamahalaan (halimbawa, sa Food and Drug Administration sa US) ang manufacturer kung ligtas at mabisa ang bagong gamot o bakuna at mas marami itong benepisyo kaysa panganib.

An immune response describes how the body reacts when it comes into contact with "foreign invaders." The immune system is the part of the body that protects us from bacteria, viruses, fungi, and other "foreign invaders" that may cause harm even though they are too small to be seen without a microscope. The immune system "responds" (or reacts) to fight off these invaders.

Humans are born with a natural "innate" immune system and develop an adaptive (or acquired) immune system as we are exposed to viruses and other microbes in everyday life. The adaptive immune system changes throughout life as we are exposed to these foreign invaders (like viruses and microbes), and the adaptive immune system develops antibodies (special proteins) that help remove these foreign invaders from the body. Some vaccines are designed to help the adaptive immune system to develop antibodies.

Tumutukoy ang “immune response” sa reaksyon ng katawan kapag nae-expose ito sa o napapasok ito ng mga organismong mula sa labas ng katawan. Ang immune system ang bahagi ng katawan na pumoprotekta sa katawan mula sa mga bakterya, virus, fungus, at iba pang organismong mula sa labas ng katawan na posibleng mapaminsala kahit na napakaliit ng mga ito at hindi nakikita ang mga ito nang walang microscope. “Rumeresponde” o nagre-react ang immune system para labanan ang mga organismong mula sa labas ng katawan.

Isinisilang ang mga tao nang may “likas” na immune system at bumubuo ang katawan ng umaangkop (o nakukuhang) immune system ayon sa pagkaka-expose natin sa mga virus at iba pang mikrobyo sa buhay sa araw-araw. Nagbabago ang umaangkop na immune system sa paglipas ng panahon ayon sa pagkaka-expose natin sa mga organismong mula sa labas ng katawan (tulad ng mga virus at mikrobyo). Bumubuo rin ang umaangkop na immune system ng mga antibody (mga espesyal na protina) na tumutulong sa pagtataboy ng mga organismong mula sa labas ng katawan. Ginawa ang ilang bakuna para matulungan ang umaangkop na immune system na bumuo ng mga antibody.

The immune system is the part of the body that protects it from bacteria, viruses, fungi, and other "foreign invaders" that may cause harm even though they are too small to be seen without a microscope. Humans are born with a natural "innate" immune system and develop an adaptive (or acquired) immune system as we are exposed to viruses and other microbes in everyday life. The adaptive immune system changes throughout life as we are exposed to these foreign invaders (like viruses and microbes), and the adaptive immune system develops antibodies (special proteins) that help remove these foreign invaders from the body. Some vaccines are designed to help the adaptive immune system to develop antibodies.

Ang immune system ang bahagi ng katawan na nagbibigay ng proteksyon laban sa mga bakterya, virus, fungus, at iba pang organismong mula sa labas ng katawan na maaaring makasama kahit na napakaliit ng mga ito para makita nang walang microscope. Isinisilang ang mga tao nang may “likas” na immune system at bumubuo ang katawan ng umaangkop (o nakukuhang) immune system ayon sa pagkaka-expose natin sa mga virus at iba pang mikrobyo sa buhay sa araw-araw. Nagbabago ang umaangkop na immune system sa paglipas ng panahon ayon sa pagkaka-expose natin sa mga organismong mula sa labas ng katawan (tulad ng mga virus at mikrobyo). Bumubuo rin ang umaangkop na immune system ng mga antibody (mga espesyal na protina) na tumutulong sa pagtataboy ng mga organismong mula sa labas ng katawan. Ginawa ang ilang bakuna para matulungan ang umaangkop na immune system na bumuo ng mga antibody.

Nagkakaroon ng impeksyon kapag pumasok sa katawan ang isang mikrobyo o iba pang organismo (hal., virus, bakterya, fungus, parasite), nagsimula itong dumami, at nagdulot ito ng reaksyon (hal., lagnat, pamumula, pamamaga, ubo) sa katawan. Nae-expose ang mga tao sa mga mikrobyo na maaaring maging sanhi ng impeksyon sa pamamagitan ng pakikisalamuha sa mga may impeksyong tao o hayop o pagkaka-expose sa pamamagitan ng hangin, tubig, mga bagay, at iba pang paraan.

Maraming iba’t ibang uri ng bakterya na likas na naninirahan sa balat, pati na rin sa loob ng ilong, bibig, at daluyan ng pagkain. Kadalasan, hindi mapaminsala ang mga bakterya na ito at, sa ilang sitwasyon, napag-alamang nakakatulong ang mga ito sa pagtunaw ng pagkain at pagpigil sa ilang sakit.

Nagkakaroon ng impeksyong dulot ng bakterya kapag may mapaminsalang bakterya na pumasok sa katawan at nagsimulang dumami. Puwedeng magkaroon ng mga impeksyong dulot ng bakterya saanman sa katawan, kabilang ang baga, lalamunan, bituka, o balat. Iba-iba ang mga sintomas ng mga impeksyong dulot ng bakterya depende sa lokasyon ng impeksyon (halimbawa, karaniwang sintomas ang masakit na lalamunan ng impeksyon sa lalamunan na dulot ng Streptococcus, at maaaring magsanhi ng pagsusuka o pagtatae ang pagkalason sa pagkain na dulot ng bakterya). Maaaring gumamit ng mga antibiotic para gamutin ang mga impeksyong dulot ng bakterya at, kung hindi magagamot ang mga impeksyong dulot ng bakterya, puwedeng lumala ang mga ito.

A imunidade de rebanho é um limiar que, quando ultrapassado, significa que o risco de transmissão viral é zero ou muito baixo.

O limiar é ultrapassado quando uma grande parte da população se torna imune a uma doença, tornando a transmissão para qualquer pessoa do rebanho - mesmo aqueles não imunes - quase impossível. Por exemplo, se três pessoas em uma população de quatro são imunes a um vírus, a quarta pessoa também está protegida desse vírus, porque seus três pontos de contato não podem transmitir o vírus para ela.

Existem duas maneiras de as comunidades obterem imunidade de rebanho: imunidade após infecções e vacinações. Se um número suficiente de pessoas dentro de um grupo se recuperou ou foi vacinado contra uma doença e desenvolveu anticorpos para essa doença, então todo o rebanho está protegido contra essa doença.

Para alcançar a imunidade de rebanho, a porcentagem de pessoas que precisam ter imunidade de infecção anterior ou vacinação varia dependendo da doença. Neste momento, a Organização Mundial da Saúde afirmou que esse percentual é desconhecido para a COVID-19, mas destacou que a imunidade de rebanho deve ser alcançada protegendo as pessoas do vírus por meio de uma vacina, não expondo-as a ele por meio de uma infecção natural. É importante observar que muitos cientistas acreditam que a imunidade de rebanho só pode e deve ser alcançada por meio da vacinação, porque o uso de infecções normais como forma de obter proteção de grupo não é comprovado, é antiético e é potencialmente muito perigoso.

Inactivated vaccines use germs (e.g. bacteria, viruses) that have been killed to create an immune response that can protect against infection. In an attenuated virus vaccine, a small quantity of the killed virus is used for the vaccine. This differs from an attenuated virus vaccine, which uses a weakened live version of the virus for the vaccine [cross-reference with attenuated virus vaccine].

Inactivated vaccines are sometimes not as strong as attenuated vaccines, so multiple doses or booster shots of an inactivated vaccine may be required to provide ongoing protection against a disease. The vaccine for Hepatitis A is an example of an inactivated virus vaccine.

According to the World Health Organization, the incubation period is the time between exposure to the virus (becoming infected) and symptom onset.

Ayon sa World Health Organization, tumutukoy ang “incubation period” sa panahon mula sa pagkaka-expose sa virus (pagkakaimpeksyon) hanggang sa paglabas ng mga sintomas.

Indirect transmission occurs when there is no direct human-to-human contact with a pathogen, but the pathogen is still capable of being spread (transmitted) from one person, animal, or plant to another. An example of indirect transmission is when respiratory droplets from the cough or sneeze of an infected person fall onto a surface that another person touches. When the other person then touches their own mouth or nose, they have potentially exposed themselves to this pathogen and become infected as well.

El término infeccioso se usa para describir un microbio u organismo nocivo (por ejemplo, bacterias, hongos, virus, parásitos), que puede causar una infección. La Organización Mundial de la Salud describe las enfermedades infecciosas como aquellas “causadas por microorganismos patógenos, como bacterias, virus, parásitos u hongos; las enfermedades pueden propagarse, directa o indirectamente, de una persona a otra”.

O termo infeccioso é usado para descrever um germe ou organismo prejudicial (por exemplo, bactéria, fungo, vírus, parasita) que pode causar uma infecção. A Organização Mundial da Saúde descreve as doenças infecciosas como aquelas "causadas por micro-organismos patogênicos, tais como: bactérias, vírus, parasitas ou fungos; as doenças podem se transmitidas, assim de forma direta ou indireta de uma pessoa para outra."

Una infección ocurre cuando un germen u otro organismo (p. ej., un virus, bacteria, hongo, parásito) entra en el cuerpo, comienza a multiplicarse y provoca una reacción (p. ej., fiebre, enrojecimiento, hinchazón, tos) en el cuerpo. Las personas están expuestas a microorganismos que pueden causar infecciones por medio del contacto con personas o animales infectados o por la exposición a través del aire, el agua, las superficies u otras vías.

Hay muchos tipos diferentes de bacterias que viven naturalmente en la piel, así como en la nariz, la boca y el tubo digestivo. La mayoría de las veces, estas bacterias no son perjudiciales y, en algunos casos, se ha demostrado que ayudan en la digestión y en la prevención de algunas enfermedades.

Una infección bacteriana ocurre cuando bacterias perjudiciales ingresan en el cuerpo y comienzan a multiplicarse. Las infecciones bacterianas pueden ocurrir en cualquier parte del cuerpo, incluidos los pulmones, la garganta, los intestinos o la piel. Los síntomas de una infección bacteriana son diferentes según el lugar en donde se encuentre la infección (por ejemplo, el dolor de garganta es un síntoma común de la infección por estreptococos en la garganta y la intoxicación alimentaria causada por bacterias puede provocar vómitos o diarrea). Se pueden usar antibióticos para tratar infecciones bacterianas; si no se tratan, las infecciones bacterianas pueden volverse graves.

Una infección secundaria es una infección que tiene lugar durante o después del tratamiento de otra infección preexistente. Algunas de las causas de una infección secundaria pueden ser cambios en el sistema inmunitario de una persona como consecuencia de la primera infección, o bien el tratamiento de la primera infección puede haber provocado la infección secundaria.

An infection is when a germ or another organism (e.g., a virus, bacteria, fungus, parasite) enters the body, begins to multiply, and causes a reaction (e.g., fever, redness, swelling, cough) in the body. People are exposed to germs that can cause infection through contact with infected people or animals or by exposure through the air, water, on surfaces, and via other means.

Infection control is a practice that aims to stop an infection from spreading to more people. To practice infection control, it is important to understand how germs spread and who is at risk for infection. Infection control procedures also include guidelines for cleaning surfaces, wearing personal protective equipment (e.g., masks, gowns, gloves), cleaning or disposal of contaminated items (e.g. bed linens), needle safety, and ensuring good ventilation, when possible.

The term infectious is used to describe a harmful germ or organism (e.g., bacteria, fungus, virus, parasite) that can cause an infection. The World Health Organization described infectious diseases as those "caused by pathogenic microorganisms, such as bacteria, viruses, parasites or fungi; the diseases can be spread, directly or indirectly, from one person to another."

Uma infecção é quando um germe ou outro organismo (por exemplo, um vírus, bactéria, fungo, parasita) entra no corpo, começa a se multiplicar e causa uma reação (por exemplo, febre, vermelhidão, inchaço, tosse) no corpo. As pessoas ficam expostas a germes que podem causar infecção por meio do contato com pessoas ou animais infectados ou pela exposição pelo ar, água, em superfícies e por outros meios.

Existem diversas espécies diferentes de bactérias que vivem naturalmente na pele, bem como no nariz, na boca e no trato digestivo. Na maioria das vezes, essas bactérias não são prejudiciais e, em alguns casos, foi demonstrado que ajudam na digestão e na prevenção de algumas doenças.

Uma infecção bacteriana ocorre quando bactérias prejudiciais entram no corpo e começam a se multiplicar. As infecções bacterianas podem ocorrer em qualquer parte do corpo, incluindo pulmões, garganta, intestinos ou na pele. Os sintomas de infecção bacteriana são diferentes dependendo de onde a infecção está localizada (ou seja, uma dor de garganta é um sintoma comum de Infecção estreptocócica da garganta, intoxicação alimentar causada por bactérias pode causar vômito ou diarreia). Os antibióticos podem ser usados para tratar infecções bacterianas e, se as infecções bacterianas não forem tratadas, podem se tornar graves.

Uma infecção secundária é uma infecção que ocorre durante ou após o tratamento de uma infecção existente. Algumas das causas de uma infecção secundária podem incluir alterações no sistema imunológico de uma pessoa resultantes da primeira infecção ou se o tratamento para a primeira infecção levou à infecção secundária.

Seasonal influenza viruses are infectious diseases that spread and cause illness in people during the time of year known as the “flu season.” Seasonal influenza viruses cause annual U.S. influenza epidemics during fall, winter, and spring, and circulate among people worldwide. Seasonal influenza viruses are continually undergoing evolution in unpredictable ways.

Os vírus da influenza sazonal são doenças infecciosas que se espalham e causam doenças nas pessoas durante a época do ano conhecida como "temporada de gripe." Os vírus da influenza sazonal causam epidemias anuais de influenza nos EUA durante o outono, inverno e primavera, e circulam entre as pessoas em todo o mundo. Os vírus da influenza sazonal estão continuamente evoluindo de maneiras imprevisíveis.

La inmunidad colectiva es un umbral que, cuando se pasa, significa que el riesgo de transmisión viral es nulo o muy bajo.

El umbral se pasa cuando una gran parte de la población se vuelve inmune a una enfermedad, haciendo que la transmisión a cualquiera en esa población —incluso a quienes no están inmunizados— sea casi imposible. A modo de ejemplo, si tres personas en una población de cuatro son inmunes a un virus, la cuarta persona también está protegida frente a ese virus, porque sus tres puntos de contacto no pueden transmitirle el virus.

Existen dos formas para que las comunidades alcancen la inmunidad colectiva: la inmunidad adquirida a partir de infecciones y la vacunación. Si una cantidad suficiente de personas dentro de un grupo se ha recuperado de una enfermedad o ha sido vacunada contra ella y ha desarrollado anticuerpos contra esa enfermedad, entonces todo el grupo estará protegido contra dicha enfermedad.

Para alcanzar la inmunidad colectiva, el porcentaje de personas que deben ser inmunes, ya sea porque tuvieron la infección o porque fueron vacunadas, varía según la enfermedad. En esta ocasión, la Organización Mundial de la Salud señaló que el porcentaje para la COVID-19 es desconocido, pero aclaró que la inmunidad colectiva debe lograrse protegiendo a las personas del virus a través de una vacuna, sin exponerlas a una infección natural. Cabe señalar que numerosos científicos consideran que la inmunidad colectiva puede y debe lograrse a través de la vacunación, pues utilizar las infecciones normales como forma de lograr la protección de grupo es un método que aún no ha sido probado, no es ético y es potencialmente muy peligroso.

La insuficiencia renal o falla (o fallo) renal es un término que se aplica cuando los riñones están funcionando a menos del 15 % de lo normal. La insuficiencia renal (o del riñón) puede presentarse rápidamente (aguda) o a lo largo del tiempo (crónica), puede ser temporal o permanente, y puede ser provocada por una infección, lesión, consumo de drogas, hipertensión arterial, diabetes u otras causas. Las personas con insuficiencia renal no pueden eliminar los desechos o el excedente de líquido de la sangre y necesitan tratamientos médicos (entre ellos, diálisis o un trasplante de riñón) para hacerlo.

Insuficiência renal é outra forma de dizer falha dos rins e se refere a quando os rins estão funcionando a menos de 15% do normal. A falha dos rins (renal) pode acontecer rapidamente (aguda) ou ao longo do tempo (crônica), pode ser temporária ou permanente e pode ser causada por infecção, lesão, uso de drogas, hipertensão, diabetes ou outras causas. Pessoas com falha dos rins não são capazes de remover resíduos ou fluidos extras de seu sangue e precisam de tratamentos médicos (incluindo diálise ou transplante renal) para isso.

An interim analysis is a review of clinical trial data that is performed before the study has been completed. Interim analysis is commonly used during clinical trials to monitor if a therapy (e.g. medicine, vaccine) is beneficial, harmful, or without impact in comparison to the control (or placebo) group.

Interim analysis data may be publicized, and the findings may result in the study protocol being changed, a change in data collection, and/or a study being ended early if the findings meet pre-specified criteria for being particularly beneficial, harmful, or without impact.

Tumutukoy ang “interim analysis” sa pagsusuri ng datos ng klinikal na pagsubok na isinasagawa bago matapos ang pag-aaral. Karaniwang gumagamit ng interim analysis sa mga klinikal na pagsubok para subaybayan kung nakakabuti, nakakasama, o walang epekto ang panggamot (hal., gamot, bakuna) kumpara sa pangkontrol (o pang-placebo) na grupo.

Maaaring isapubliko ang datos ng interim analysis. Dahil sa mga matutuklasan, posible ring baguhin ang protokol ng pag-aaral, baguhin ang pangongolekta ng datos, at/o maagang wakasan ang pag-aaral kung nakakatugon ang mga matutuklasan sa mga paunang itinakdang pamantayan para sa pagiging partikular na nakakabuti, nakakasama, o walang epekto.

Ayon sa US Centers for Disease Control, kapag isterilisado ang isang bagay, wala itong anumang buhay na mikroorganismo. Ibig sabihin nito, ganap na malinis at walang bakterya at buhay na mikrobyo ang isterilisadong bagay.

“Kabuluhan sa estadistika” ang tawag kapag malabong nagkataon lang ang resulta ng pag-aaral. Puwedeng iulat ang mga resulta bilang may kabuluhan sa estadistika kapag nakatakda sa 5% (p<0.05) pababa ang posibilidad na nagkataon lang ang resulta, depende sa larangan ng pananaliksik at mga detalye ng pag-aaral.

Mahalagang tandaan na kahit na malabong nagkataon lang ang resultang may kabuluhan sa estadistika, puwedeng nagkataon lang talaga ang resulta (sa halip na dahil sa panggamot o interbensyon). Bukod pa rito, hindi palaging nangangahulugan na mahalaga o may kabuluhan sa paggamit ang resultang may kabuluhan sa estadistika. “Klinikal na kabuluhan” ang terminong ginagamit kapag may totoo at kapansin-pansing epekto sa buhay ang panggamot.

Ayon sa US National Institutes of Health, tumutukoy ang mga “klinikal na pagsubok” sa mga pananaliksik na pag-aaral na isinasagawa sa mga tao para sa pagsusuri ng interbensyong panggagamot, operasyon, o pag-aayos ng mga gawi. Ang mga ito ang pangunahing paraan ng pagtukoy ng mga mananaliksik kung ligtas at mabisa sa mga tao ang bagong panggamot, tulad ng bagong gamot o diyeta o aparatong medikal (halimbawa, pacemaker). Kadalasan, nagsasagawa ng klinikal na pagsubok para malaman kung mas mabisa at/o may mas kaunting mapaminsalang side effect ang bagong panggamot kumpara sa karaniwang panggamot. Sa mga klinikal na pagsubok, kinakailangang subukan ang interbensyong pangkalusugan sa mga grupo ng mga volunteer na kinabibilangan, depende sa mga pagsubok, ng malulusog na indibidwal at/o mga pasyenteng may natukoy na isyu sa kalusugan. Sa iba pang klinikal na pagsubok, sumusubok ng mga paraan para matukoy ang sakit habang maaga pa, at, kung minsan, bago pa lumabas ang mga sintomas. May ilang sumusubok ng mga paraan para mapigilan ang problema sa kalusugan. Maaari ding suriin sa isang klinikal na pagsubok kung paano mapapabuti ang buhay para sa mga taong may nakamamatay na sakit o hindi nawawalang malubhang problema sa kalusugan. Bago aprubahan ng US Food and Drug Administration (FDA) ang pagsisimula ng isang klinikal na pagsubok, nagsasagawa ang mga siyentista ng mga pagsusuri at pag-aaral sa laboratoryo sa mga hayop para subukan ang kaligtasan at husay ng potensyal na pamamaraan. Kung magpapakita ang mga pag-aaral na ito ng magagandang resulta, magbibigay ang FDA ng pag-apruba para subukan ang interbensyon sa mga tao.

mRNA vaccines use messenger RNA (abbreviated as mRNA) to create an immune response that can protect against infection. mRNA is a single-stranded RNA molecule that is critical in telling cells to make proteins [cross-reference with RNA, protein] and trigger an immune response.

mRNA vaccines are non-infectious and can have safety benefits over conventional vaccines that contain weakened or inactivated germs. The Pfizer and Moderna COVID-19 vaccine candidates are examples of mRNA vaccines.

Ayon sa US National Institutes of Health, isang paraan ang “makataong paggamit”—na tinatawag ding “pinalawak na access”—para makapagbigay ng pinag-aaralan pang panggagamot sa pasyenteng hindi kwalipikadong makatanggap sa panggagamot na iyon sa isang klinikal na pagsubok, pero may malubha o nakamamatay na karamdaman na walang ibang paraan ng panggagamot. Sa pamamagitan ng makataong paggamit, makakatanggap ang mga pasyente ng nakakapagbigay ng pag-asa pero hindi pa ganap na napag-aaralan o naaprubahang panggagamot sa kanser kapag walang ibang opsyon sa panggagamot. Tinatawag ding “pinalawak na access.”

Las mascarillas N95 (o respiradores N95) son mascarillas especiales que protegen al usuario de la inhalación de partículas aéreas muy pequeñas. Estas mascarillas están reguladas para garantizar que cumplen estrictos estándares de seguridad. Algunos países utilizan otros códigos para las mascarillas que cumplen los mismos requisitos que las N95 en los Estados Unidos. Algunos ejemplos de otras mascarillas del tipo de las N95 son las KN95 en China y las FFP2 en países europeos.

Los Centros para el Control y la Prevención de Enfermedades de EE. UU. han declarado que el público general no debería utilizar mascarillas N95 para protegerse de la COVID-19, ya que estas deberían reservarse para el personal sanitario y los equipos de primeros auxilios.

Las mascarillas quirúrgicas (también llamadas barbijos o mascarillas médicas) son mascarillas desechables de un solo uso, que se utilizan generalmente durante cirugías u otros procedimientos (como, por ejemplo, procedimientos dentales), para evitar que el usuario disemine gérmenes, saliva, secreciones mucosas u otros líquidos nasales o bucales. No todas las mascarillas médicas o quirúrgicas son iguales y las regulaciones sobre estos tipos de mascarillas varían según el país.

Por lo general, las mascarillas pueden estar hechas con distintas capas de tela o con materiales de uso médico que cumplen ciertos criterios para filtrar las pequeñas partículas (incluso los virus) del aire. Las mascarillas deben permitir que el usuario respire de manera cómoda y deben permanecer bien colocadas al hablar.

De acuerdo con las directrices de los Centros para el Control y la Prevención de Enfermedades de los Estados Unidos (CDC, por sus siglas en inglés) y la Organización Mundial de la Salud (OMS), los tapabocas no deben ser utilizados por niños menores de dos años, personas que no pueden moverse o están inconscientes, personas que no sean capaces de quitarse el tapabocas sin ayuda, ni personas que tengan problemas para respirar. Tanto los CDC como la OMS proveen directrices adicionales e información acerca de los tapabocas en sus respectivos sitios web. Esta información se actualiza regularmente a medida que hay nueva evidencia científica disponible.

Um medicamento é uma substância ou tratamento usado para tratar uma doença, lesão ou condição médica. Os medicamentos são frequentemente líquidos ou pílulas que são prescritos como tratamento, embora os medicamentos também possam ser prescritos em outras formas (ou seja, inalados, intravenosos, cremes tópicos). As palavras medicamento, farmacêutico, remédio e medicamento são muitas vezes usadas da mesma forma que a palavra medicamento.

O prática do uso de medicamentos é mundialmente definida como a arte e a ciência de manter e promover a saúde, e prevenir e curar doenças.

Una medicina es una sustancia o terapia que se usa para tratar una enfermedad, lesión o afección médica. Las medicinas a menudo se consideran líquidos o píldoras que se recetan como tratamiento, aunque también se pueden recetar en otras formas (inhalada, intravenosa o en forma de crema tópica, por ejemplo) Las palabras medicamento, fármaco, remedio y droga se usan comúnmente de la misma manera que la palabra medicina.

La práctica de la medicina se define ampliamente como el arte y la ciencia de mantener y promover la salud y prevenir y curar enfermedades.

A medicine is a substance or therapy used to treat an illness, injury, or medical condition. Medicines are often thought of as liquids or pills that are prescribed as treatment, though medicines may also be prescribed in other forms (i.e. inhaled, intravenous, topical creams). The words medication, pharmaceutical, remedy, and drug are commonly used in the same way as the word medicine.

The_ practice_ of medicine is broadly defined as the art and science of maintaining and promoting health, and preventing and curing disease.

Ayon sa US Centers for Disease Control, tumutukoy ang “mga antibiotic” sa mga gamot na lumalaban sa mga impeksyong dulot ng mga bakterya sa mga tao at hayop sa pamamagitan ng pagpuksa sa mga bakterya o pagpapahirap sa paglaki at pagdami ng mga bakterya. Hindi napupuksa ng mga antibiotic ang mga virus at dapat lang gamitin ang mga ito kapag kinakailangan at ibinilin ng medikal na tagapagbigay.

Maramihang anyo ng “antibody” ang terminong “mga antibody.” Ang antibody ay isang protina sa dugo na ginagawa ng katawan kapag sinusubukan nitong magsimula ng immune response sa isang bagay na gusto nitong labanan. Humahalo ang mga antibody sa mga substance na natutukoy ng katawan na hindi bahagi nito, gaya ng mga bakterya, virus, at bagay o organismo na hindi bahagi ng katawan na nasa dugo.

Tumutukoy ang “mga bakunang may toxoid” sa isang uri ng bakuna na gumagamit sa toxin ng mikrobyong nagdudulot ng sakit para gumawa ng immunity sa mga toxin na iyon mismo. Ginigising ng mga bakunang ito ang immune system ng katawan para ang toxin lang ang puntiryahin at hindi ang buong mikrobyo.

Sa produksyon, ginagawang toxoid (pinatay o hindi aktibong toxin) ang toxin para maalis ang mga mapaminsalang aspekto nito. Kinakailangan ng ilang dosis o booster para sa mga bakunang may toxoid. Halimbawa ng mga bakunang may toxoid ang bakuna para sa diphtheria at tetanus (bahagi ng pinagsamang bakunang DTaP).

Ang mga daluyan ng dugo ay mga tubo na may iba’t ibang laki na makikita sa buong katawan. Ang mas malalaking daluyan ng dugo ay nagdadala ng dugo sa puso mula sa iba pang bahagi ng katawan (mga vein) o sa iba pang bahagi ng katawan mula sa puso (mga artery). Kumokonekta ang mas malalaking daluyan ng dugo sa mas maliliit na daluyan ng dugo sa katawan na nagdadala ng dugo sa loob ng mga tissue, kung saan nagpapalitan ng tubig, oxygen, carbon dioxide, at iba pang compound (tulad ng mga bitamina, mineral, electrolyte, hormone). Ang mga artery, arteriole, capillary, venule, at vein ay iba’t ibang uri ng mga daluyan ng dugo na bahagi ng circulatory system.

Kasama sa iba pang salitang ginagamit para ilarawan ang mga daluyan ng dugo ang vascular system, cardiovascular system (kasama ang puso at mga daluyan ng dugo), at circulatory system.

Tumutukoy ang “mga face mask” sa mga akmang pantakip sa ilong, bibig, at baba. Maaaring gawa ang mga face mask sa mga pinagpatong-patong na tela o sa mga medikal na materyal na nakakatugon sa mga partikular na pamantayan para sa pagsasala ng maliliit na particle (kasama ang mga virus) na mula sa hangin. Nakakahinga nang komportable dapat ang may suot ng face mask habang suot ito. Kailangang hindi rin nagagalaw ang face mask kapag nagsasalita ang may suot nito.

Ayon sa patnubay ng US Centers for Disease Control and Prevention (US CDC) at World Health Organization (WHO), hindi dapat magsuot ng face mask ang mga sanggol at batang wala pang 2 taong gulang, mga taong hindi nakakagalaw o walang malay, mga taong hindi makakapag-alis ng face mask nang walang suporta, o mga taong may problema sa paghinga. May higit pang patnubay at impormasyon ang US CDC at WHO tungkol sa mga face mask sa website ng mga ito. Regular na ina-update ang impormasyon kapag may bagong ebidensyang mula sa siyensiya.

Naglalaman ang mga gene ng impormasyon ng mga naipapasang aspekto. Naipapasa ang mga namamanang katangian (tulad ng kulay ng mata, kulay ng buhok, blood type) sa anak mula sa magulang sa pamamagitan ng impormasyon ng mga naipapasang aspekto na nasa mga gene.

Ang mga mikrobyo ay mga mikroorganismo at bahagi ng buhay sa araw-araw. Matatagpuan ang mga ito sa hangin, lupa, tubig, at sa loob at labas ng ating mga katawan. May mga mikrobyong nakakatulong at may ibang mapaminsala. Maraming mikrobyo na naninirahan sa loob at labas ng ating mga katawan nang hindi nagdudulot ng pinsala at tinutulungan pa tayo ng ilan na manatiling malusog. Maliit na bahagi lang ng mga mikrobyo ang nalalamang nagdudulot ng impeksyon. Kilala rin ang mga mikrobyo bilang mga nagdadala ng impeksyon at tumutukoy ang mga ito sa mga virus, bakterya, o iba pang mikrobyo.

Unang nabuo noong dekada 1970 ang mga monoclonal antibody, na karaniwang ginagawa sa isang laboratoryo sa pamamagitan ng pag-clone para magsilbing mga na-optimize na antibody (mga protinang ginagawa ng katawan para labanan ang mga impeksyon). Naiiba ang mga monoclonal antibody (“isa” ang kahulugan ng unlaping “mono-”) sa mga polyclonal antibody (“marami” ang kahulugan ng unlaping “poly-”):

1) Gawa ang mga monoclonal antibody ng magkakaparehong immune cell na na-clone mula sa iisang parent cell; at 2) Gumagana ang mga monoclonal antibody sa pamamagitan ng pagdikit sa isang bahagi ng virus na nagdudulot ng COVID-19 at pagsesensyas sa immune system ng katawan na umatake

Dahil sa mga katangiang ito, may potensyal ang mga monoclonal antibody na magawa nang maramihan nang hindi nagbabago ang kalidad at pagiging puro. Bukod pa rito, may potensyal ang mga monoclonal antibody na makapagbigay ng mga positibong epekto sa immune system dahil pinipili nang mabuti ng mga ito kung paano didikit ang mga ito sa mga partikular na antigen na nagdudulot ng sakit. Kasama sa paggamit ng mga monoclonal antibody para sa panggagamot ang mga gamot para sa kanser.

Napatunayan nang nagbabago ang genetic na impormasyong nilalaman ng mga virus habang kumakalat ang virus sa maraming tao. Tinatawag na “mutation ng virus” ang bawat pagbabago. Natural na nangyayari ang mga pagbabagong ito habang nagpaparami (o dumarami) ang virus o sa interaksyon nito sa mga immune system ng host. Kadalasang maliit lang ang epekto o walang epekto sa ginagawa ng virus ang mga mutation na ito. Gayunpaman, sa ilang sitwasyon, puwedeng mabago ng mga mutation kung gaano kadaling kumalat ang virus o kung gaano kalala ang magiging epekto nito sa maiimpeksyon. Pagkatapos magkaroon ng mutation, maaaring tawagin ang bagong bersyon ng virus na “variant,” “mutant,” “strain,” o “lineage.”

Tumutukoy ang “mga nakaumbok na protina” sa mga estruktura o bahaging nakaumbok sa paligid ng mga coronavirus na tumutulong sa mga virus na maimpeksyon ang mga selula. Ang mga nakaumbok na protina ang nagdidikit ng virus sa selula ng tao upang mapasok ng virus ang host na selula, makapagparami ito, at makakalat ito sa iba pang selula.

(Ibinigay ang pangalang “coronavirus” dahil mukhang korona ang mga nakaumbok na protina, at “corona” ang salitang Latin para sa korona o putong.)

Gawa sa mga plasma cell (isang uri ng puting selula ng dugo) ang mga neutralizing antibody. Ang mga antibody ay mga espesyal na protina na bahagi ng immune system at tumutulong sa katawan na labanan ang mga virus, bakterya, at iba pang banta na puwedeng maging dahilan ng pagkakaroon ng sakit ng tao. Ang mga neutralizing antibody ay mga espesyal na antibody na kumokontra sa epekto ng mga virus at iba pang mapaminsalang bakterya o toxin para hindi magawa ng mga ito na maimpeksyon ang mga selula at makapagdulot ng mga sakit. 

Tumutukoy ang “mga nucleus ng patak” sa mga natuyong respiratory droplet na nailalagay sa hangin ng taong may impeksyon na umuubo, bumabahing, nagsasalita, kumakanta, o maging humihinga lang. Karaniwang napakaliit (mas maliit pa sa 5μm) ang mga nucleus ng patak, kaya puwedeng manatiling nasa era ang mga ito nang mas matagal at maikalat nang mas malayo ng mga daloy ng hangin kumpara sa mga nucleus ng patak na mas malaki at mas mabigat na mabilis na bumabagsak kapag nailabas sa hangin.

Tumutukoy ang “mga respiratory droplet” sa maliliit na patak ng likido na karaniwang tubig na mula sa mga taong bumabahing, umuubo, nagsasalita, kumakanta, humihikab, o maging humihinga lang na nahuhulog sa sahig at mga gamit sa loob ng ilang minuto at umaabot sa maikling distansya: hanggang 2 talampakan (60 cm). Naglalaman ang mga patak na ito ng maliliit na bahagi ng virus (mga particle), kaya puwedeng magkalat ang mga ito ng mga sakit mula sa isang tao papunta sa iba pa kapag may humawak sa gamit na tinalsikan ng respiratory droplet at pagkatapos ay humawak siya sa kanyang mga mata, bibig, o ilong o iba pang bahagi ng katawan. Kumpara sa mga aerosolized na pathogen, mas malaki ang mga respiratory droplet at may sukat ang mga ito na 5–10μm (kaya tinatawag din ang mga ito na “malalaking patak”), hindi nakakalayo ang mga ito, at hindi nagtatagal sa hangin ang mga ito. Naikakalat ng mga respiratory droplet ang karamihan ng mga sakit sa respiratoryo.

Tumutukoy ang “side effect” sa sintomas (karaniwang hindi maganda) na dulot ng isang gamot o panggamot na ginagamit para gamutin ang isang sakit. Iba-iba ang mga side effect depende sa pamamaraan, pati na rin sa edad, kasarian, pangkalahatang kalusugan, iba pang karamdaman o gamot, timbang, o etnisidad ng pasyente. Kadalasang hindi malala at pansamantala lang ang mga side effect, pero, sa ilang sitwasyon, puwedeng lumala at mauwi sa permanenteng kapansanan ang mga side effect. Maaari ding tawagin ang side effect na side reaction o secondary effect.

Tumutukoy ang “sintomas” sa hindi normal na pakiramdam na nararanasan ng pasyente dahil sa isang sakit. May mga sintomas na naoobserbahan ng ibang tao (objective), tulad ng ubo o lagnat, at mayroon ding mga sintomas na pasyente lang ang nakakapansin (subjective), tulad ng pagkahapo o pananakit ng ulo. Maaaring magamit ang kombinasyon ng mga sintomas para masabing may partikular na sakit ang isang tao, pero maaaring gumamit ng ibang pagsusuri para ma-diagnose ang sakit. Kadalasang ginagamit ang mga terminong “palatandaan” at “sintomas” para tumukoy sa iisang bagay, bagama’t karaniwang tumutukoy ang mga palatandaan sa mga sintomas na naoobserbahan ng ibang tao.

Tumutukoy ang “mga sistema sa pagpapadaloy ng hangin” sa mga mekanikal na sistema na kumokontrol sa daloy ng hangin sa isang lugar tulad ng gusali, bahay, kotse, o eroplano. Maaaring papasukin ang hanging mula sa labas sa loob ng mga gusali (pati na rin mula sa loob palabas) sa pamamagitan ng mga bukas na pinto at bintana o mga heating at air conditioning system (na kadalasang tinatawag na “mga heating ventilation at air conditioning system” o “HVAC system”). Gayunpaman, sa ilang sitwasyon, pinapaikot ng mga sistema sa pagpapadaloy ng hangin ang hangin sa loob nang hindi naglalabas ng hangin at kumukuha ng hangin mula sa labas. Para makontrol ang daloy ng hangin, humidity, temperatura, at iba pang salik, karaniwang bahagi ng mga sistema sa pagpapadaloy ng hangin ang mga bentilador, pump, parilya, duct, at filter.

Los microbios son microorganismos y forman parte de la vida cotidiana. Pueden encontrarse en el aire, el suelo, el agua y dentro y sobre nuestro cuerpo. Algunos microbios son beneficiosos, otros son perjudiciales. Muchos microbios viven dentro y sobre nuestro cuerpo sin causar daño y algunos incluso nos ayudan a mantenernos sanos. Solo una pequeña cantidad de microbios se sabe que causan infecciones. Los microbios también se conocen como agentes infecciosos e incluyen virus, bacterias u otros microorganismos.

First developed in the 1970s, monoclonal antibodies are typically produced in a lab through cloning to act as optimized antibodies (proteins made by the body to fight infections). Monoclonal antibodies (the prefix "mono-" means one) are different from polyclonal antibodies (the prefix "poly-" means many):

1) Monoclonal antibodies are made by identical immune cells cloned from a single parent cell; and 2) Monoclonal antibodies work by binding to a part of the COVID-19 virus and signaling the body's immune system to attack

Due to these properties, monoclonal antibodies have the potential to be produced with consistent quality and purity at a large scale. Additionally, monoclonal antibodies have the potential to provide therapeutic benefits to the immune system because they are highly selective in how they bond to specific antigens that cause disease. Medical applications of monoclonal antibodies have included drugs for cancer.

The mortality rate measures the frequency of death in a given population over a defined time period or interval. The numerator is the number of deaths that have occurred over a given time period, and the denominator is the size of the population among which the deaths occurred.

Sinusukat ng mortality rate ang dalas ng kamatayan sa isang partikular na populasyon sa loob ng tinukoy na yugto ng panahon. Ang numerator ay ang bilang ng mga naging kamatayan sa isang partikular na yugto ng panahon, at ang denominator ay ang laki ng populasyon kung saan nagkaroon ng mga kamatayan.

Se sabe que la información genética que contienen los virus cambia a medida que un virus se propaga entre distintas poblaciones. Cada cambio se llama mutación vírica. Estos cambios suceden de forma natural a medida que el virus se replica (o multiplica) o interactúa con los sistemas inmunitarios de los huéspedes. Estas mutaciones suelen tener un impacto pequeño o nulo en la manera en que el virus funciona. En algunos casos, sin embargo, las mutaciones pueden cambiar la rapidez de la propagación o pueden afectar la gravedad de la enfermedad en las personas infectadas. Luego de que una mutación tenga lugar, la nueva versión del virus puede llamarse “variante”, “mutante”, “cepa” o “linaje”.

Sabe-se que a informação genética dentro dos vírus muda conforme um vírus se propaga pelas populações. Cada mudança é chamada de mutação viral. Estas mudanças podem acontecer naturalmente conforme o vírus se replica (ou multiplica) ou à medida que interage com o sistema imunológico do hospedeiro. Geralmente, essas mutações têm pouco ou nenhum impacto na atuação do vírus. Em alguns casos, entretanto, as mutações podem mudar a facilidade da propagação ou impactar a forma como alguém adoece quando está infectado. Após a ocorrência de uma mutação, a nova versão do vírus pode ser chamada de uma “variante”, “mutação”, “cepa”, ou “estirpe”.

Máscaras N95 (ou respiradores N95) são máscaras especiais que protegem o usuário de partículas pequenas no ar. Elas são regulamentadas para garantir que atendam a padrões rígidos de segurança. Outros países usam outros códigos para máscaras que atendem aos mesmos requisitos das máscaras N95 nos EUA; alguns exemplos de outras máscaras do tipo N95 incluem o KN95 na China e o FFP2 nos países europeus.

Os Centros de Controle e Prevenção de Doenças dos EUA declararam que as máscaras N95 não devem ser usadas pelo público em geral para evitar a COVID-19 porque as máscaras N95 devem ser reservadas para profissionais de saúde e medicos socorristas.

Máscaras cirúrgicas (às vezes chamadas de máscara médica ou máscara facial médica) são máscaras descartáveis de uso único, geralmente usadas durante cirurgias ou outros procedimentos (por exemplo, procedimentos dentários) para evitar que o usuário da máscara espalhe germes, saliva, muco ou outros líquidos de seu nariz e boca. Nem todas as máscaras médicas ou cirúrgicas são iguais e os regulamentos em torno desses tipos de máscaras variam de acordo com o país.

Em geral, as máscaras faciais podem ser feitas em camadas de pano ou tecido, ou elas podem ser feitas de materiais de grau médico que atendam aos critérios de filtrar partículas pequenas (incluindo vírus) do ar. As máscaras faciais devem permitir que o usuário respire confortavelmente, e a máscara deve permanecer no lugar enquanto o usuário estiver conversando.

De acordo com as orientações dos Centros de Controle e Prevenção de Doenças dos EUA (CCPD dos EUA) e da Organização Mundial da Saúde (OMS), as máscaras não devem ser usadas por bebês e crianças menores de 2 anos; pessoas que não são capazes de se mover ou estão inconscientes; aqueles que podem não conseguir remover a máscara sem ajuda; ou pessoas com dificuldade para respirar. Tanto o CCPD dos EUA e a OMS fornecem mais orientações e informações sobre máscaras faciais em seus respectivos sites, e as informações são atualizadas regularmente quando novas evidências científicas estão disponíveis.

Uma máscara de pano (ou uma máscara facial de pano) é uma cobertura facial feita de pano ou tecido e é ajustada para cobrir o nariz, boca e queixo confortavelmente. Enquanto alguns profissionais de saúde podem usar máscaras especiais de grau médico, máscaras faciais de pano feitas com três camadas de tecido são recomendadas para o público em geral para evitar a propagação de COVID-19.

Em geral, as máscaras faciais podem ser feitas em camadas de pano ou tecido, ou elas podem ser feitas de materiais de grau médico que atendam aos critérios de filtrar partículas pequenas (incluindo vírus) do ar. As máscaras faciais devem permitir que o usuário respire confortavelmente, e a máscara deve permanecer no lugar enquanto o usuário estiver conversando.

De acordo com as orientações dos Centros de Controle e Prevenção de Doenças dos EUA (CCPD dos EUA) e da Organização Mundial da Saúde (OMS), as máscaras não devem ser usadas por bebês e crianças menores de 2 anos; pessoas que não são capazes de se mover ou estão inconscientes; aqueles que podem não conseguir remover a máscara sem ajuda; ou pessoas com dificuldade para respirar. Tanto o CCPD dos EUA e a OMS fornecem mais orientações e informações sobre máscaras faciais em seus respectivos sites, e as informações são atualizadas regularmente quando novas evidências científicas estão disponíveis.

Máscaras faciais são coberturas ajustadas feitas para cobrir o nariz, boca e queixo confortavelmente. As máscaras faciais podem ser feitas em camadas de pano ou tecido, ou elas podem ser feitas de materiais de grau médico que atendam aos critérios de filtrar partículas pequenas (incluindo vírus) do ar. As máscaras faciais devem permitir que o usuário respire confortavelmente, e a máscara deve permanecer no lugar enquanto o usuário estiver conversando.

De acordo com as orientações dos Centros de Controle e Prevenção de Doenças dos EUA (CCPD dos EUA) e da Organização Mundial da Saúde (OMS), as máscaras não devem ser usadas por bebês e crianças menores de 2 anos; pessoas que não são capazes de se mover ou estão inconscientes; aqueles que podem não conseguir remover a máscara sem ajuda; ou pessoas com dificuldade para respirar. Tanto o CCPD dos EUA e a OMS fornecem mais orientações e informações sobre máscaras faciais em seus respectivos sites, e as informações são atualizadas regularmente quando novas evidências científicas estão disponíveis.

N95 masks (or N95 respirators) are special masks that protect the wearer from breathing in very small airborne particles. They are regulated to ensure that they meet strict standards for safety. Other countries use other codes for masks that meet the same requirements as N95 masks in the U.S.; some examples of other N95-type masks include the KN95 in China and FFP2 in European countries.

The U.S. Centers for Disease Control and Prevention has stated the N95 masks should not be used by the general public to prevent themselves from COVID-19 because N95 masks should be reserved for health care workers and medical first responders.

Mga espesyal na mask ang mga N95 mask (o N95 respirator) na pumoprotekta sa may suot para hindi siya makalanghap ng mga sobrang liit na particle na dala ng hangin. Kinokontrol ang mga ito para matiyak na nakakatugon ang mga ito sa mahihigpit na pamantayan para sa kaligtasan. Gumagamit ang ibang bansa ng ibang code para sa mga mask na nakakatugon sa mga rekisitong natutugunan ng mga N95 mask sa US. Halimbawa ng ibang katulad ng N95 mask ang KN95 sa China at FFP2 sa mga bansa sa Europe.

Ayon sa US Centers for Disease Control and Prevention, hindi dapat gamitin ng publiko ang mga N95 mask para hindi mahawa ng COVID-19 dahil dapat ilaan ang mga N95 mask para sa mga manggagawa sa pangangalagang pangkalusugan at first responder para sa mga pangangailangang medikal.

Tumutukoy ang “nabubuhay” kapag may isang bagay na kayang mabuhay, mamalagi, o umunlad sa mga naaangkop na kondisyon. Karaniwang ginagamit ang terminong “nabubuhay na virus” para maglarawan ng virus na puwedeng makaimpeksyon sa isang tao kung madikit siya sa virus na nasa isang bagay o nasa hangin.

Namamatay ang mga virus kapag hindi nakakapagparami ang mga ito sa loob ng mga selula, pero iba-iba ang itinatagal bago mamatay ang mga ito sa mga kondisyong iyon, depende sa virus, kung saan ito maaaring matagpuan, at kung paano ito maaaring kumalat. Puwedeng magbigay ng sakit sa mga tao ang mga virus na wala sa loob ng mga host na selula kapag kumalat ang mga ito sa hangin, sa mga bagay, sa mga likido ng katawan, sa tubig, at sa iba pang paraan.

Ginagamit ang terminong “nagdudulot ng impeksyon” para maglarawan ng mapaminsalang mikrobyo o organismo (hal., bakterya, fungus, virus, parasite) na puwedeng magsanhi ng impeksyon. Ayon sa World Health Organization, tumutukoy ang “mga sakit na dulot ng impeksyon” sa mga sakit na “idinudulot ng mga mikroorganismong nagsasanhi ng sakit, gaya ng mga bakterya, virus, parasite, o fungus; at puwedeng makahawa sa ibang tao, direkta man o hindi direkta.”

Tumutukoy ang “naka-randomize na kinokontrol na pagsubok” (randomized controlled trial o RCT) sa isang uri ng siyentipikong eksperimento kung saan random na hinahati ang isang grupo ng mga tao sa maraming grupo, at ginagamot ang mga grupo sa iba’t ibang paraan sa panahon ng pag-aaral, para malaman kung nababago ng mga pang-eksperimentong panggamot ang kalusugan ng mga kalahok.

Sa mga RCT, may kahit man lang isang pangkontrol na grupo na nakakatanggap ng karaniwang panggamot (pangkaraniwan o hindi pang-eksperimentong panggamot), placebo na panggamot, o walang panggamot. Mayroon ding kahit man lang isang pang-eksperimentong grupo na nakakatanggap sa pansubok na panggamot na maaaring may bagong gamot, ibang dosis ng gamot, naka-target na pagbibigay-kaalaman, o iba pang interbensyon. Sinusubaybayan ang lahat ng kalahok sa isang RCT sa panahon ng pag-aaral para matukoy kung binabago ng pang-eksperimento/pansubok na panggamot ang kinalalabasan ng kalusugan. May ilang panggamot na maaaring makapagpabuti o makapagpalala sa kalusugan.

Ayon sa US National Institutes of Health, tumutukoy ang “nakakahawang sakit” sa naipapasang sakit na puwedeng mabilis na kumalat sa mga tao sa pamamagitan ng direktang pagdikit (paghawak sa taong may impeksyon), hindi direktang pagdikit (paghawak sa kontaminadong bagay), o pagdikit sa patak (pagkakalanghap sa mga patak na mula sa pag-ubo, pagbahing, o pagsasalita ng taong may impeksyon).

Neutralizing antibodies are made from plasma cells (a type of white blood cell). Antibodies are special proteins that are part of the immune system and help the body to fight viruses, bacteria, and other threats that can make people sick. Neutralizing antibodies are special antibodies that "neutralize" viruses and other harmful bacteria or toxins by making it so that they cannot infect cells and cause disease. 

Los núcleos goticulares son gotículas respiratorias secas que se liberan en el aire cuando una persona infectada tose, estornuda, habla, canta, o incluso solo al respirar. Los núcleos goticulares por lo general son muy pequeños (menores a 5 μm), por lo que pueden permanecer suspendidos en el aire por más tiempo y ser dispersados más lejos por corrientes de aire en comparación con las gotitas respiratorias más grandes y pesadas, que caen más rápido tras ser liberadas en el aire.

An organ is a body part with a specific structure, function, and cell type. Organs in the human body include, but are not limited to, the heart, liver, stomach, brain, kidneys, and lungs. Organs in the human body are part of organ systems. For example, the digestive system includes the stomach in addition to the esophagus and intestines; the circulatory system includes both the heart and blood vessels that circulate blood throughout the body. There are 10 organ systems in total including the following: integumentary (skin), skeletal (bones), muscular (muscles), nervous (nerves), endocrine (hormonal), digestive, respiratory (breathing), circulatory, excretory (urine, waste), and reproductive.

Tumutukoy ang “organ” sa isang bahagi ng katawan na may partikular na estruktura, paggana, at uri ng selula. Kasama sa mga halimbawa ng mga organ sa katawan ng tao ang puso, atay, tiyan, utak, bato, at baga. Binubuo ng mga organ sa katawan ng tao ang mga organ system. Halimbawa, kasama sa digestive system ang tiyan maliban pa sa lalangan at bituka, at kasama sa circulatory system ang puso at mga daluyan ng dugo na naghahatid ng dugo sa iba’t ibang bahagi ng katawan. May 10 organ system sa kabuuan: integumentary (balat), skeletal (buto), muscular (kalamnan), nervous (nerve), endocrine (hormone), digestive, respiratory (paghinga), circulatory, excretory (ihi, dumi), at reproductive.

In chemistry, pH (power of hydrogen, or potential for hydrogen) is a scale used for water-based solutions to indicate if they are acidic (pH below 7, with a lower pH indicating a stronger acid), neutral (pH around 7), or basic (pH above 7, with a higher indicating a stronger base).

According to the US Centers for Disease Control and Prevention, the term personal protective equipment (PPE) "refers to protective clothing, helmets, gloves, face shields, goggles, facemasks and/or respirators or other equipment designed to protect the wearer from injury or the spread of infection or illness."

In healthcare, PPE is used to prevent the spread of disease. To prevent the spread of COVID-19, PPE includes surgical masks, N95 respirators, face shields, protective eye goggles, gloves, gowns, and/or other equipment.

Ayon sa US Centers for Disease Control and Prevention, ang terminong “personal protective equipment” (PPE) ay “tumutukoy sa mga pamproteksyong damit, helmet, guwantes, face shield, goggles, face mask, at/o respirator o iba pang kagamitan na idinisenyo upang protektahan ang may suot mula sa pinsala o paglaganap ng impeksyon o sakit.”

Sa pangangalagang pangkalusugan, ginagamit ang PPE para maiwasan ang paglaganap ng sakit. Upang maiwasan ang paglaganap ng COVID-19, kasama sa PPE ang mga surgical mask, N95 respirator, face shield, pamproteksyong eye goggles, guwantes, gown, at/o iba pang kagamitan.

Isang proseso ang pag-apruba ng tagapagpatupad ng batas kung saan humihingi ng pahintulot mula sa isang tagapagpasyang awtoridad na may kapangyarihan ayon sa batas, na karaniwang isang ahensya ng pamahalaan, para sa isang produkto o aktibidad. May mga bagay na hindi kinakailangang sumailalim sa pag-apruba ng tagapagpatupad ng batas, pero kaugnay ng mga gamot o bakuna, ginagamit ang pangangasiwa ng pamahalaan para matiyak na ligtas at tumatalab gaya ng nilalayon ang mga produkto bago ireseta ang mga ito sa mga pasyente. Kahit naaprubahan na, nakikipagtulungan ang mga ahensya ng pamahalaan sa mga lokal, pambansa, at internasyonal na awtoridad, manufacturer, mananaliksik, at eksperto sa kalusugan ng publiko para subaybayan ang kaligtasan at bisa sa populasyon.

Tumutukoy ang “pag-randomize” sa isang pamamaraang ginagamit sa siyentipikong pananaliksik para pagpangkat-pangkatin ang mga kalahok nang pasumala, sa halip na italaga sila sa mga grupo. Kapag natutugunan na ng mga pasyente ang mga pangkalahatang pamantayan para maisama sa pag-aaral, isinasagawa ang pag-randomize para mabawasan ang kinikilingan upang magkaroon ng pantay-pantay na pagkakataon ang lahat ng kasama sa pag-aaral na mapabilang sa panggamot (o pansubok) na grupo o pangkontrol na grupo. Sa pamamagitan nito, hindi mapipili ng mga mananaliksik ang mga pasyenteng mas malamang na magkaroon ng mas magandang performance sa pag-aaral (hal., mga pasyenteng mas bata o mukhang mas malusog sa pangkalahatan).

Ginagamit ang terminong “pagba-blind” kapag hindi ipinapaalam ang impormasyon sa mga kalahok sa pananaliksik, tagapagbigay ng pangangalaga, at, minsan, mga mananaliksik at miyembro ng team sa pananaliksik (tulad ng mga data analyst, evaluator, supervisor) bilang bahagi ng protokol sa pananaliksik sa panahon ng pag-aaral. Karaniwang ginagamit ang pagba-blind sa mga naka-randomize na kinokontrol na pagsubok para hindi malaman ng mga kalahok at mananaliksik kung pansubok na panggamot, placebo, o karaniwang panggamot ang natatanggap ng mga pasyente.

Layunin ng pagba-blind na mabawasan o maalis ang mga kinikilingan na maaaring makaapekto sa gawi, nararamdaman, o naoobserbahan ng mga tao sa nangyayari sa panahon ng pag-aaral. Pagkatapos ng pag-aaral, inaalis ang pagkaka-blind ng lahat ng taong lumalahok sa pag-aaral (bilang mga kalahok o mananaliksik) at ginagawang available ang mga detalye ng pag-aaral.

Kasama sa iba pang terminong ginagamit para sa pagba-blind ang “blind,” “naka-blind,” o “naka-mask.” Tinatawag na “open trial” ang klinikal na pagsubok na pananaliksik na hindi naka-blind.

Isang proseso ang pagdisimpekta na nakakapatay ng mga mikrobyo at iba pang maliit na organismong nagdadala ng sakit (tinatawag na “mga mikroorganismo”) sa matitigas na bagay karaniwan, na nakakapigil sa paglaganap ng mga ito. Karaniwang nangyayari ang pagdisimpekta pagkatapos gumamit ng init, radiation, o mga kemikal sa isang bagay na sumisira sa mga bakterya at iba pang mapaminsalang mikroorganismo (maliban sa mga spore). 

Ayon sa US Centers for Disease Control and Prevention, tumutukoy ang “pagdistansya sa kapwa” sa pagpapanatili ng distansya sa pagitan mo at ng ibang taong hindi mo kasama sa bahay para maiwasan ang paglaganap ng COVID-19. Para makapagsagawa ng pagdistansya sa kapwa, inirerekomenda ng mga eksperto na magpanatili ang mga tao ng kahit man lang 6 na talampakan (2 metro) na distansya. Tinatawag ding “pisikal na pagdistansya” minsan ang pagdistansya sa kapwa.

Sa terminolohiya para sa kalusugan ng publiko, inilalarawan ang “pagkaka-expose” bilang pagkakalantad sa isang lugar kung saan maaaring madikit o malapit sa isang bagay o organismo na hindi bahagi ng katawan. Halimbawa, maliit ang posibilidad na magkaroon ng makabuluhang pagkaka-expose sa araw ang mga tao kapag nasa loob sila, pero malamang na masinagan ng sikat ng araw at ma-expose sa araw ang mga tao kung lalabas sila habang maaraw. Sa virus, kung magkaroon ng malapit na pakikisalamuha ang isang tao sa isa pang tao na umuubo at bumabahing, halimbawa, malamang na ma-expose siya sa virus. Gayunpaman, kahit ma-expose, may posibilidad na hindi magkasakit ang tao dahil sa virus. 

Ayon sa US Centers for Disease Control, tumutukoy ang “pagkakahawa” sa pagpapasa ng mga mikrobyo sa taong walang impeksyon. Hindi kusang gumagalaw ang mga mikrobyo. Umaasa ang mga mikrobyo sa mga tao, kapaligiran, at/o kagamitang medikal (sa pangangalagang pangkalusugan) para makagalaw.

Isang teknikal na termino ang “pagkakahawa mula sa hayop” na naglalarawan sa paglaganap ng mga sakit (tulad ng mga virus, bakterya, fungus, parasite, at iba pa) sa mga tao mula sa mga hayop (mga alaga, ligaw, o domestikadong hayop), sa pamamagitan ng isa o higit pa sa mga sumusunod na paraan ng pagkaka-expose: - Direktang pagdikit: pagkakadikit sa dugo, laway, ihi, dumi, o likido mula sa katawan ng hayop - Hindi direktang pagdikit: pagkakadikit kung saan naninirahan o tumitigil ang hayop tulad ng mga kamalig, tubig sa aquarium, lupa - Dala ng mga tagapagpalaganap ng sakit: paglaganap ng sakit sa mga hayop at tao sa pamamagitan ng mga kagat ng garapata, pulgas, o lamok - Dala ng kontaminadong pagkain: pagkakasakit na bunga ng pagkain ng kontaminadong pagkain tulad ng hindi lutong karne o itlog, o pagkain ng mga prutas/gulay na nakontamina ng dumi ng hayop na may impeksyon - Dala ng kontaminadong tubig: pagkakasakit na bunga ng pag-inom ng o pagkakadikit sa tubig na nakontamina ng dumi ng hayop na may impeksyon Kapag naimpeksyon ang isang tao, puwedeng kumalat sa ibang tao ang ilang uri ng sakit.

Nagkakaroon ng pagkakahawa sa pamamagitan ng aerosol o hangin kapag matagal-tagal na nananatili sa hangin ang maliliit na patak na may mikrobyo o nagdadala ng impeksyon (mga nucleus ng patak, o mga sumingaw nang natira sa mga patak na mula sa taong may impeksyon) na puwedeng magsanhi ng sakit (pathogen) pagkatapos umubo, bumahing, magsalita, sumuka, kumanta, tumawa, o bumuga ng hininga ang isang tao at nagiging pino ang mga patak na ito (aerosolized). Maituturing din ang mga nucleus ng patak na mga sumingaw nang natira sa mga patak. Puwedeng umabot sa malayo ang maliliit na particle na ito, na tinatawag na “aerosol,” kahit na maaaring hindi nakikita ng tao ang mga ito. Puwede rin mangyari minsan ang pagkakahawa sa pamamagitan ng hangin mula sa mga particle ng alikabok na may dalang virus.

Kapag nalapit o nadikit ang ibang tao sa kontaminadong aerosolized mist, maaari din siyang ma-expose sa pathogen na nasa hangin. Kaiba sa mga respiratory droplet, karaniwang tuyo, magaan, at sobrang liit (wala pang 5μm) ang mga aerosolized na pathogen. Puwedeng manatili nang mas matagal sa hangin ang mas maliliit na particle na ito, at posibleng maikalat nang mas malayo ng dumadaloy na hangin ang mga ito, sa mga distansyang maikli at malayo habang nasa hangin. Puwede ring magsanhi ng pagkakahawa ng pathogen sa pamamagitan ng aerosol ang ilang pamamaraan sa panggagamot at paglilinis, tulad ng pagfa-flush ng inidoro o paglalagay ng tubo sa lalamunan ng pasyente para matulungan siyang huminga.

“Pagkakaimpeksyon muli” ang tawag kapag naimpeksyon at gumaling ang isang tao, pagkatapos ay naimpeksyon siyang muli ng parehong mikrobyo (hal., virus, bakterya, fungus, parasite).

Isang terminong pang-estadistika ang “pagkapartikular” na naglalarawan sa bilang ng mga tao na walang sakit na wastong natukoy na WALANG sakit. Bihirang magkaroon ng mga positibong resulta ng pagsusuri sa malulusog na pasyente sa pagsusuring may mataas na pagkapartikular, kaya nangangahulugan ang positibong resulta ng pagsusuri na malamang na may sakit ang isang tao.

Halimbawa, kung alam na WALANG sakit ang 100 tao at isinailalim sa pagsusuri ang lahat, 0 ang magiging positibong resulta ng pagsusuri kapag may 100% pagkapartikular ang pagsusuri. Gamit ang parehong grupo, magkakaroon ang pagsusuring may 80% pagkapartikular lang ng 80 negatibong resulta ng pagsusuri (at 20 positibong resulta) kahit na WALANG sakit ang 100 tao.

Karaniwan ding tinatawag ang pagkapartikular na “porsyento ng totoong negatibo.”

Sa terminolohiya para sa kalusugan ng publiko, isang terminong pang-estadistika ang “pagkasensitibo” na naglalarawan sa bilang ng mga tao na mayroon ng isang partikular na sakit at wastong natukoy na mayroon ng sakit na iyon. Madalas itong ginagamit para ilarawan kung gaano maaasahan ang isang pagsusuring medikal para sa pag-diagnose, sa pamamagitan ng pagtitiyak na kaunti lang ang mga maling negatibong resulta (mga taong may sakit pero nakakatanggap ng negatibong resulta ng pagsusuri) hangga’t maaari.

Halimbawa, kung isasailalim sa pagsusuri ang 100 taong may sakit, magkakaroon ng 100 positibong resulta ng pagsusuri ang pagsusuring may 100% pagkasensitibo. Gamit ang parehong grupo, puwedeng magkaroon ang pagsusuring may mas mababang pagkasensitibo ng 80 positibong resulta ng pagsusuri at 20 tao ang makakatanggap ng mga maling negatibong resulta kahit na mayroon talaga silang sakit.

Karaniwan ding tinatawag ang pagkasensitibo na “porsyento ng totoong positibo,” “recall,” “pagkasensitibong ukol sa epidemya,” “pagkasensitibong klinikal,” o “probabilidad ng pagtukoy.”

Tumutukoy ang “pagkatapos ma-expose” sa panahon pagkatapos ma-expose ang tao sa isang bagay, na karaniwan ay sakit o impeksyon.

Isang kasanayan ang pagkontrol sa impeksyon na naglalayong pigilan ang pagkalat ng impeksyon sa mas maraming tao. Para makapagsagawa ng pagkontrol sa impeksyon, mahalagang maunawaan kung paano kumakalat ang mga mikrobyo at kung sino ang nanganganib na maimpeksyon. Kasama rin sa mga pamamaraan sa pagkontrol sa impeksyon ang mga alituntunin para sa paglilinis ng mga bagay, pagsusuot ng personal protective equipment (hal., mga mask, gown, guwantes), paglilinis o pagtatapon ng mga kontaminadong gamit (hal., mga sapin sa kama), kaligtasan sa paggamit ng karayom, at pagtitiyak na may maayos na daloy ng hangin, kapag posible.

Sa pangkalahatan, isa pang tawag ang “pagmamatyag” sa “pagsubaybay” o “pagbabantay” at itinuturing ito na patuloy na proseso para sa pag-aaral at pag-unawa sa aspekto ng kalusugan ng publiko. Ginagamit ang mga sistema sa pagmamatyag sa kalusugan ng publiko upang subaybayan ang datos na nauugnay sa kalusugan ng populasyon (halimbawa, sa kapitbahayan, lungsod, estado, bansa, o sa buong mundo). Tinutulungan ng mga sistemang ito ang mga mananaliksik at mga propesyonal sa kalusugan ng publiko na maunawaan ang mga pattern kung paano lumalaganap ang mga sakit, mga salik na nagpapalaki sa posibilidad na magkaroon ng mga sakit, kung gaano kabisa ang mga bakuna, kung paano naaapektuhan ng kapaligiran ang kalusugan, at marami pang iba.

Ayon sa US Centers for Disease Control and Prevention (CDC), ang pagmamatyag sa kalusugan ng publiko ay “ang patuloy at may sistemang pangongolekta, pagsusuri, at pagbibigay-kahulugan sa datos na nauugnay sa kalusugan na mahalaga sa pagpaplano, pagpapatupad, at pagsusuri ng kasanayan kaugnay ng kalusugan ng publiko.”

Tumutukoy ang “mga zoonosis” sa mga sakit na dulot ng impeksyon na puwedeng maipasa ng mga hayop sa mga tao, lalo na kapag pisikal silang malapit sa mga tao. Tulad ng mga tao, may mga dalang mikrobyo ang lahat ng hayop. Ayon sa US Centers for Disease Control, maaaring kumalat ang mga mikrobyong ito sa mga hayop at tao sa pamamagitan ng direktang pagdikit, hindi direktang pagdikit, pagkakahawa dahil sa mga tagapagpalaganap ng sakit (tulad ng lamok o garapata), pagkakahawa dahil sa kontaminadong pagkain, at pagkakahawa dahil sa kontaminadong tubig.